Tôi được gặp bà lang người Dao trong buổi chiều muộn, đưa tôi ra trước cửa nhà bà Lan chỉ lên ngọn núi đôi với tên gọi Mu Mè cao chót vót bảo: Thuốc ở trên đấy, thuốc gì cũng có nhưng chỉ có trên núi cao mới có tác dụng. Nhất là thuốc chữa vô sinh, hiếm muộn. Theo quan niệm thì cây thuốc ở những ngọn núi cao sống khắc nghiệt hơn. Nắng nhiều hơn, gió nhiều hơn, lạnh nhiều hơn thì cây sinh ra nhiều dưỡng chất để chống chọi với thiên nhiên. Và bài thuốc vô sinh của bà Lan được người mẹ truyền cho từ rất nhỏ.

Khác với 8 người con khác trong gia đình từ bé bà Lan thường được mẹ cho đi theo hái thuốc trên rừng. Cũng từ những chuyến đi đó bà đã nhớ rõ từng cây thuốc trên rừng. Có lần mẹ bà bảo với các con: “Trong 9 đứa thì mẹ thấy Lan hợp với nghề bốc thuốc, giúp đời, giúp người”. Cũng từ đó cụ thường xuyên chỉ dạy cho bà Lan công dụng của những loại cây trên rừng và cây ở vườn nhà. Bà bảo: “Với cây thuốc Nam thì không chỉ cây trên rừng mà những cây ngay trong vườn, có khi cây ngay ở bờ rào cũng là những cây thuốc quý. Quan trọng là người bốc thuốc dụng cây đó như thế nào? Chế biến ra sao? Hầu hết những bệnh về xương khớp, dạ dày, thận bà đều chữa được khỏi”.

Trong các bài thuốc gia truyền của gia đình thì nhiều người biết đến nhất chính là bài thuốc vô sinh, hiếm muộn. Phải chờ đến khi bà bà Lan 50 tuổi thì người mẹ của bà mới truyền lại cho. Cụ bảo: “Theo phong tục của người dân tộc Dao, chỉ cần người phụ nữ vẫn còn khả năng sinh con thì chỉ cần lấy được cây thuốc quý, bốc được bài thuốc hay thì sẽ “linh nghiệm”. Người nhanh, người chậm thì cũng chỉ một thời gian nhất định là có tin vui. Có những người kiên trì bởi họ đã đi nhiều nơi, dùng nhiều loại thuốc vẫn không có nhưng khi đến với bà với sự quyết tâm và tin tưởng đã nhận được quả ngọt khi sinh được con cái khỏe mạnh nhận bà là mẹ, là bà ngoại.

Đối với nhiều người những bài thuốc Nam là phương thuốc bí truyền không bao giờ tiết lộ nhưng với bà Lan thì không như vậy bà sẵn sàng chia sẻ về bài thuốc của gia đình mình. Theo như bà cho biết thì bài thuốc này bao gồm 5 loại lá cây. Trong đó 2 loại cây phải được lấy trên núi cao Mu Mè và 3 loại lá cây chỉ cần ở vườn nhà cũng được. Cách chế biến cũng đơn giản. Các loại cây được lấy về chặt nhỏ, rửa sạch, phơi khô đóng túi nilon khỏi mốc. Khi bệnh nhân đến mang theo giấy khám, xét nghiệm của bệnh viện. Tùy theo tình trạng bệnh nhân như kinh nguyệt không đều, yếu tinh trùng… Thì được bà bốc thuốc chữa đúng bệnh đó. Sau khi điều trị được bệnh thì uống thuốc vô sinh theo chu kỳ kninh nguyệt người phụ nữ để tinh trùng khỏe và giữ thai không bị hỏng. Thuốc uống đơn giản, người bệnh khi mang thuốc về tranh nơi ẩm ướt đun uống thay nước giải khát hàng ngày.

Bà Lan cho hay: “Đối với cây thuốc trồng được trong vườn thì rất dễ kiếm, dễ trồng nhưng với 2 cây thuốc quan trọng chỉ có trên núi mới có thì ngày càng hiếm. Tôi đã mang về trồng thử nhưng không được. Giờ mỗi lần đi kiếm tôi phải đi cả ngày không chỉ kiếm thuốc ở Cao Phong, bà Lan còn về tận Kim Bôi, Tân Lạc lang thang vùng núi kiếm cây thuốc. Mỗi thang thuốc bà cũng chỉ lấy ngày công đi rừng (50-70 nghìn đồng/thang) chứ tuyệt nhiên không có ý định kinh doanh bài thuốc gia truyền của gia đình mình”.

Hạnh phúc trọn vẹn